پروفسور مهدی بهزاد
)پدر علم گراف ایران(
پروفسور مهدی بهزاد، ریاضیدان مشهور ایرانی و یکی از پیشگامان در نظریه گراف است. او مؤلف دو کتاب در این زمینه است که در سال های ۱۹۷۲ و ۱۹۷۸ منتشر شده است و سالها مرجع اصلی در این زمینه بودند. عدد اردیش ایشان ۱ است. او در بسیاری از دانشگاه ها از جمله شهید بهشتی، میشیگان، صنعتی شریف، و ایالتی میشیگان و ام آی تی تدریس کرده است. او از مؤسسین انجمن ریاضی ایران و اولین دبیرکل فرهنگستان علوم ایران است.
در دومین روز از اردیبهشت سال ۱۳۱۵ در شهر کویری یزد دیده به جهان گشود. دیپلم ریاضی‌اش را سال ۱۳۳۵ از دبیرستان ایرانشهر یزد گرفت. در همان سال با قبولی در رشته الکترومکانیک به دانشکده فنی دانشگاه تهران راه یافت؛ اما پس از گذشت چند ماه از ادامه تحصیل در این رشته منصرف شد.
سال ۱۳۳۶ با قبولی در رشته ریاضی دانشسرای عالی (دانشگاه تربیت معلم فعلی) به آنجا رفت و سال ۱۳۳۹ با کسب رتبه اول موفق به اخذ درجه کارشناسی شد. وی سال ۱۳۴۰ با گرفتن بورسیه تحصیلی از وزارت فرهنگ وقت برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت. درجه کارشناسی ارشد ریاضی را سال ۱۳۴۲ از دانشگاه ایالتی میشیگان گرفت و به عنوان عضو در ۲ جامعه متشکل از دانشجویان نخبه ریاضی انتخاب شد. دکتر بهزاد پس از اخذ درجه دکتری ریاضی در سال ۱۳۴۴ یک سال در دانشگاه ایالتی وین با سمت استادیار به تدریس و تحقیق پرداخت. سال ۱۳۴۵ به ایران بازگشت و به دانشگاه شیراز رفت. در همان سال نخستین دوره کارشناسی ارشد ریاضی در ایران تشکیل شد.
وی سال ۱۳۴۶ به مقام دانشیاری ارتقا یافت و سال ۱۳۴۷ به آمریکا رفت و ضمن تدریس و تحقیق کتاب Introduction to Theory of Graphs را با همکاری یک استاد آمریکایی تالیف کرد. وی سال ۱۳۴۸ بار دیگر عزم وطن کرد و به عنوان دانشیار یک سال در دانشگاه شیراز و یک سال در دانشگاه شهید بهشتی به کار مشغول شد. سپس برای تدریس، تحقیق و سرپرستی دانشکده ریاضی به دانشگاه صنعتی شریف منتقل شد و دوره کارشناسی ارشد ریاضی آن دانشگاه را تاسیس کرد.
او پس از ۲ سال فعالیت در اولین روز مهر سال ۱۳۵۲ به عنوان نخستین عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف به مقام استاد تمامی ارتقا یافت. وی همچنین سال ۱۳۵۰ با همکاری سایر اعضای هیات موسس، انجمن ریاضی ایران را بنیان نهاد و به مدت ۴ سال به عنوان منشی (رئیس) این انجمن، فعالیت‌های متعدد و ماندگاری را پایه‌گذاری کرد.
سال۱۳۵۳ با استفاده از مرخصی مطالعاتی به عنوان بورسیه ارشد فولبرایت به آمریکا رفت و با پشتیبانی مالی فرهنگستان ملی علوم آمریکا به تحقیقات خود ادامه داد. سال ۱۳۵۴ به ایران بازگشت و پس از یک سال خدمت مجدد در دانشگاه صنعتی شریف به دانشگاهی منتقل شد که دانشگاه مازندران امروزی براساس آن شکل گرفته است. در این دانشگاه تازه تاسیس به عنوان قائم‌مقام (معاون آموزشی، پژوهشی و دانشجویی) ضمن همکاری با دانشگاه هاروارد آمریکا در زمینه‌های فیزیک، شیمی، ریاضی و مردم‌شناسی دوره‌های دکتری ایجاد کرد. به این ترتیب سال ۱۳۵۶ برای نخستین بار در ایران عده‌ای دانشجو برای تحصیل در دوره‌های دکتری این ۴ رشته پذیرفته شدند.
دکتر بهزاد سال ۱۳۵۵ به عنوان اولین رئیس بخش علوم پایه شورای پژوهش‌های علمی کشور انتخاب شد و برای اشاعه پژوهش در شاخه‌های علوم پایه برنامه‌ریزی کرد. در همین سال به عنوان یکی از ۱۶ عضو هیات موسس فرهنگستان علوم ایران برگزیده شد و با رای متفق اعضا، مسوولیت دبیرکلی این فرهنگستان را به عهده گرفت. کتاب Graphs and Digraphs تالیف دکتر بهزاد و ۲ استاد آمریکایی (Gary Chartrand, Linda Lesniak) در سال ۱۳۵۷ چاپ و منتشر شد. وی از اول فروردین سال ۱۳۶۱ به افتخار بازنشستگی نائل شد و در ۷۸ سالگی همچنان به تولید ریاضیات و اشاعه آن مشغول است.
سایر افتخارات و جوایز علمی استاد:
ـ استاد نمونه دانشگاه شهید بهشتی در سال ۱۳۷۶
ـ برگزیده انجمن ریاضی ایران در سال‌های ۱۳۷۳، ۱۳۸۲ و ۱۳۸۴
ـ استاد برگزیده سومین دوره چهره‌های ماندگار در رشته ریاضی
ـ عضو وابسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران ۱۳۸۸ـ1383
ـ عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران از ۱۳۸۸
ـ عضو افتخاری انیستیتو ترکیبات وکاربردها
ـ عضو سابق هیات تحریریه ژورنال گراف تئوری چاپ آمریکا
ـ دارنده عدد اردیشی یک
ـ عضو هیات موسس انجمن ترویج علم ایران
ـ عضو هیات موسس بنیاد پیشبرد علم وفناوری در ایران
ـ عضویت در چند انجمن علمی‌داخلی و خارجی دیگر
ـ واضع گراف‌های کلی و انگاره عدد رنگی کلی که قدمتی نزدیک به نیم قرن دارد و به عنوان یکی از مسائل باز و کلاسیک ریاضیات مطرح است.
ـ برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران
وی نخستین دبیر کل و عضو فرهنگستـان علوم ایران، نخستین رئیس شاخه علوم پایه و عضو شورای پژوهـش هـای عـلمـی کـشـور و نخستین رئیس انجمن ریاضی ایران است. پروفسور بهزاد که مسابقات ریاضی دانـشجـویـی کشور را بنیان نهاده به پدر علم گراف یکی از شاخه های علوم ریاضی ملقب است. همچنین شایان ذکر است که عدد اردیش دکتر مهدی بهزاد، ۱ می باشد.[۱]
توضیحات تکمیلی:
:[۱] عدد اردیش (:(Erdős number "فاصله همکاری" بین یک شخص و ریاضیدان مجارستانی "پل اردیش" است که با نگارش مقالات ریاضی مشترک اندازه‌گیری می‌شود.
– عدد اردیش خود اردیش صفر است.
– عدد اردیش هر کس که با او مقاله مشترک داشته باشد ۱ است.
– عدد اردیش کسی که با کسی که عدد اردیش او ۱ است مقاله مشترک دارد، ۲ است.
– عدد اردیش کسی که با کسی که عدد اردیش او ۲ است مقاله مشترک دارد، ۳ است.
2 comments
بنام خدا و با سلام – درود و سلام بر استاد فرهیخته و گرانمایهٔ دانش ریاضیات، جناب آقای پروفسور دکتر مهدی بهزاد. اگر اشتباه نکنم، یکی از کاربردهای نظریهٔ گراف، طرّاحی و ساخت مراکز تلفن دیجیتال و ترانزیتهای، شهری، میان‌شهری و بین‌المللی، به همراه کابلهای فیبر نوری و ارتباطات بیسیم و ماهواره‌ای است.
به‌هرحال از دیدگاه من این نظریه بسیار جالب است.
راهت پر فروغ باشد استاد…..